[1. DÜNYA SAVAŞI / RUSYA / KIRIM / PROPAGANDA] "Hürriyetperver Rus donanması tarafından Osmanlı milletine ilân"

RUS DONANMA KUVVETLERİ (Alexander Vasilyevich Kolchak (1874 -1920) kanadı), Sevastopol, 1917.

İnce kağıt üzerine orijinal taş baskı bildiri, 40x29cm, Osmanlıca, tek sayfa üzerinde 35 satır; lekeler mevcut, uçlarda hafif yırtıklar, genel olarak iyi bir nüsha.

Rus deniz kuvvetleri tarafından, muhtemelen Sinop, Trabzon ve Konstantinopolis gibi Osmanlı şehirlerinde Almanlara karşı "özgürlükçü Osmanlı ulusuna" dağıtılan bu muhteşem taş baskı propaganda el ilanının son derece nadir bir nüshası, 5 Temmuz 1917'de Sivastopol'da yazılmıştır. Orijinal el yazması nüshadan ilkel bir rika hatla basılmıştır ve muhtemelen Rus ordusu tarafından Osmanlıca'ya çevrilmiştir. Belgede yıl Hicrî (1333) olarak yazılmasına rağmen gün ve ay milâdî olarak belirtilmiştir. İmzasız.

Rus hükümetinin donanma komutanı Koltchak öncülüğündeki kanadı tarafından, tarihe "Temmuz Günleri" olarak mal olmuş ve "ubat Burjuva Demokratik Devrimi" ile 1917'deki ikonik "Ekim Devrimi" arasındaki karmaşık dönemde, Almanya'nın basılı propaganda materyaline (Tovarish gibi) ve diğer ülkelerin karşı propaganda faaliyetlerine karşı hazırlanan ve açık online kaynaklar ve müzayedeler gibi listelerde ilk kez görülen çok ilginç ve nadirattan propaganda metni. Osmanlı Türkçesi'ne muhtemelen Rus ordusu tarafından çevrilen metinde kısaca "Rus milleti çarların esaretinden kurtulmuş ve asker, işçi ve köylülerle birlikte barış içinde yaşamayı seçmiştir" ibaresiyle Osmanlı milletinin Alman ordusu ile işbirliği yapmaması gerektiği belirtiliyor. Rusya'nın Galiçya Taarruzu'nun başladığı günlerde hazırlanan bu belge, cephede şüphesiz Rus ordusunun galip geleceğini ve daha sonra o dönemde Rusya'nın müttefiği sayılan "özgürlükçü" Amerika'nın da Müttefik Güçler'in yanında savaşa katılacağını öngörüyor.

METNİN TÜRKÇE TRANSKRİPSİYONU:

"Hürriyetperver Rus donanması tarafından Osmanlı milletine ilân:

Üç seneden beri devam eden bu dehşet-i muharebe-i umum milletlerin kanını su gibi akıttı, mallarını mahvetti. Buna lüzum var mıdır? Bu kere Rus milleti padişahların esaretinden kurtulup yabancı toprak (?) ve hiç kimseye haksızlık etmeyeceğini, yalnız adalete muvafık bir sulh için çalışmakta olduğunu kendi hükümet ve asker ve amele ve köylü vekilleri meclisleri tarafından umum devletlere alenen beyan etti. Hiçbir devletin ecnebi toprağını zapt etmemeyi ve her milletin serbest olarak hangi devletin hakimiyeti sürse onu intihab etmesi şartıyla bu sulh-ı akd olunmayı Rus milleti kendi beyanatının sadahatini göstererek birden (?) Finlandiya ile vesair Rusya’da yaşayan milletlere hürriyet verip (?) alelhusus Polonya’dan ve kendisine vadedilmiş olan İstanbul’dan vazgeçti. Mamafih Karadeniz ve Çanakkale Boğazları Rusya’nın kapısı olduğundan düşman drednotlarının mürur [i.e. geçiş] ve bize hücum etmeyeceğine ve bizim ticaret gemilerimize bu kapının kapatılmayacağına dair Rusya’ya lazım gelen kefâlet verilmelidir. Zira İtalya [i.e. Trablusgarp] ve Balkan Muharebeleri ve Boğazlar’ın Türkiye tarafından kapatılması zararı milyonlara (?) mal oldu. Bununla beraber yine bu hususun Türkiye ile kolay anlaşmak mümkündür. Zira İstanbul’dan vazgeçtikten sonra Rusya ve Türkiye arasında (?) hiçbir sebep kalmadı. Zira o zaman Rusya, Almanya’nın taht-ı hükümete (?) esasen Almanya, Türkiye’yi bu muharebeye mücelleb (?) edip bütün Osmanlı hükümetini kendi eline alarak İstanbul’u dahi zapt etti. Bağdad Demiryolu vasıtasıyla Türkiye’yi Almanya taht-ı itaatine alması ve müstemlekât haline getirip sırf kendi istifade etmesi Almanya maksadıdır. Almanlar, memleketlerine girip onlara da taarruz etmek ve toprak almağa niyetimiz yoktur. Fakat Almanlar, Türkiye ve Rusya’dan ellerini çeksinler! Sizin ve bizim düşmanımız birdir. Almanya’dır! Şu halde umum Alman asker ve zabitanı ve memurini Türkiye’den def ediniz. O zaman sizin ile iyi komşu olarak yaşayabiliriz. Şimdi hayatta yalnız (?) olarak Almanya ve Avusturya hükümetleri bahususi Almanya fikr-i istilasıyla bunun dünyayı taht-ı hükümet (?) adına almağa çalıştığından umum milletler ve bilhassa hürriyetperver Amerika da ona karşı muharebeye karışabilir.

Bu defa bizim askerimiz Galiçya’da düşmana hücum ederek umum milletlerin hürriyet ve sulhu namına (?) ileri gitmektedirler. Almanya’nın bu istilacı politikasına nihayet verene kadar biz ve müttefiklerimiz terk-i silah etmeyeceğiz. Ve herhalde de Almanya mağlup olacaktır.

Ey Türkler! Almanya’yı ne sebeple muhafaza ediyorsunuz!? Onunla alakayı terk ediniz. Alman’ları tard ediniz. O zaman herkesin sabırsızlıkla beklediği umum milletlere feyz ve saadet verici adalet ve insaniyet üzerine (?) bir sulh kalacaktır!

Sivastopol, fî 5 Temmuz sene 1333 [1917]."

DÖNEMİN PERDE ARKASI: 

Almanya İmparatorluğu ile ilan edilen savaş hali Rus Baltık Donanmasını hazırlıksız yakalamaz. Donanmanın bayrak gemisi Pogranichnik’de görev yapan Kolçak, özellikle Riga Körfezinin mayınlanması görevini üstlenir. Sadece savunmada kalınmasını onaylamayan Amiral Essen, Kolçak’dan Alman deniz üslerine karşı bir saldırı planı hazırlamasını emreder. 1914 -15 Kış aylarında Rus muhripleri ve kruvazörleri çok tehlikeli gece operasyonlarında Kiel ve Danzig gibi önemli alman limanlarına yaklaşarak liman girişlerini mayınlamaya çalışır.

Ağustos 1916’da koramiralliğe terfi edilir. Bu rütbeyi alan en genç subay unvanını alarak Oramiral Andrey Eberhardt’ın yerine Karadeniz Donanmasının başına geçer. Kolçak’ın başlıca görevi Osmanlı İmparatorluğuna karşı General Nikolay Yudeniç komutasında düzenlenen seferi desteklemekti. Aynı zamanda bölgede bulunan Alman denizaltı faaliyetine karşı da önlem alan Kolçak, Boğazların işgaliyle ilgili bir plan da hazırlamıştır. Kolçak, Karadeniz’de çok sayıda Osmanlı gemisi batırmış ve özellikle Zonguldak ile İstanbul arasındaki kömür ikmal seferlerine engel olarak büyük sıkıntı yaşanmasına neden olmuştur. 1916 yılındaki Trabzon harekâtına destek vermiş ve şehrin alınmasında yararlılık göstermiştir.

Kolçak döneminde Karadeniz Donanmasında bir facia da yaşanmıştır. 7 7kim 1916 günü Sivastopol limanında demirli bulunan Rus dreadnoughtu İmparatoriçe Maria (Императрица Мария) patlayarak batar. Patlamanın sebebi tespit edilememiştir.

1917 yılındaki Şubat Devrimi ile birlikte Çarlık rejimi devrilince Karadeniz Donanması siyasi kaos ortamına düşer. Kolçak Haziran ayında donanma komutanlığından alındıktan sonra Sankt-Peterburg’a gider. Şehre geldiğinde Geçici Hükûmet toplantısına davet edilir. Burada Rus silahlı kuvvetlerinin içinde bulunduğu durumu ve moralsizliğini anlatır. Ona göre ülkeyi kurtarmanın tek yolu yeniden disiplini tesis etmek ve orduda ölüm cezasını yeniden işler hale getirmektir. Bu dönemde çok sayıda muhafazakâr yayın ve örgüt ondan gelecekteki diktatör olarak bahseden haberler yapmıştır. Bolşeviklere karşı ortaya çıkan çok sayıda irili ufaklı gizli örgüt Kolçak’dan liderleri olmasını isteyecektir. Bu şekildeki haberleri kendi iktidarı için tehdit olarak algılayan Geçici Hükûmet Savaş Bakanı Aleksandr Kerenski, Kolçak’ı uzaklaştırmak için askeri bir görevle ABD’ye gönderir. 19 Ağustos 1917’de Kolçak ve beraberindeki subaylar Petrograd’dan ayrılarak önce İngiltere, sonra da ABD’ye gitmek üzere yola çıkarlar. ABD ziyareti verimsiz geçer çünkü Kolçak ABD’ye vardığında artık Boğazlar burada ilgi çekmeyen bir konu hâline gelmiştir. Kolçak ABD’de bazı askeri temaslardan sonra Japonya üzerinden Rusya’ya dönmeye karar verir.