Plan von Constantinopel und seinen Vorstadten Diesseits und Jenseits des Bosporos geometrisch aufgenommen im 1776. berichtgt und vermehrt im J. 1786 von F. Kauffer von J. D. Barbie du Bocage 1821 Pesth, bei C. A. Hartleben
Plan von Constantinopel und seinen Vorstadten Diesseits und Jenseits des Bosporos geometrisch aufgenommen im 1776. berichtgt und vermehrt im J. 1786 von F. Kauffer von J.D. Barbie du Bocage 1821 Pesth, bei C. A. Hartleben (İstanbul Boğazının her iki yakasının ve mahallelerinin şehir planı) 64x53 cm, kenarlardan yıpranma mevcuttur, hâliyle.
Fransa Kralı XVI. Louis’in coğrafyacısı ve haritacısı unvanını taşıyan Bocage, XIX. yüzyıl Avrupası’nın en faal haritacılarından biridir. Haritacı, coğrafyacı ve yayıncı kimliğiyle meslek hayatına önemli çalışmaları sığdıran, yüzlerce harita ve kent planları çizen Bocage’nin, bütün bunları, bu kentlere gitmeden gerçekleştirdiği belirtilmelidir. Buna karşılık, planlarının ve haritalarının, genel çizgileriyle doğru olarak çizilmiş olması ilginçtir ve elindeki verileri, belgeleri çok iyi analiz ettiği anlaşılmaktadır.
Bocage, Kauffer’in haritalarını “... Sultanın [III. Selim] mimarı Melling’in, Yedikule Zindanları’nda hapis yatan (1799) Pouqueville’nin ve 1784-1794 arasında yeni savaş gemileri yapımında görev alan Fransız mühendis Le Roi’nin verdiği bilgilere dayanarak...” geliştirmiştir. Ayrıca bunu yaparken Mahmud Raif Efendi’nin 1798’de yayınlanan Tableau des Nouveaux Réglements de l’Empire Ottoman adlı kitabındaki yeni yapılara ilişkin bilgilerden, Tersane ve Boğaz tahkimatlarında çalışan Fransız mühendislerin gözlemlerinden, Kâtip Çelebi’nin Cihannüma’sının Fransızca tercümesinden, von Reben’in adım hesabıyla çizilmiş Boğaziçi haritasından ve de Selimiye Kışlası inşaatında çalışan oğlunun verdiği bilgilerden yararlandığını da ayrıca not etmiştir.
Tarihî yarımada, Haliç, Pera/Galata ve Üsküdar’ı içine alan haritanın özgün ölçeği 1/17.280’dir ve coğrafik bilgiler de Osmanlı hizmetindeki Fransız mühendis Lafitte Clave tarafından toplanmıştır. Avrupa yakasında Yedikule’nin hemen dışından Beşiktaş’a, Asya yakasında ise Fener Bahçesi burnundan Istavroz’a (Beylerbeyi) kadar uzanan bir alanı kapsar. Yerleşim yerleri dışında kara ve deniz yolları, iskele ve limanlar, surlar üzerindeki kapılar, türbeler ve her dine ait mezarlıklar, cami-mescit-kilise gibi dinî yapılar, çeşme-ayazma-okul-saray gibi sivil yapılar, bahçeler, elçilik sarayları ve her dine mensup halkın oturduğu mevkiler gibi sosyal ve mimari tespit açısından çok değerli bilgileri içerir.
Yine Kauffer tarafından çizilen, haritaci Barbie de Bocage tarafindan yapilan eklerle yayinlanan Boğaz haritası; Riva-Kilyos arasındaki Karadeniz kıyısını, Alemdağ, Pendik’e kadar Anadolu yakasını, Adalar’ı, Avrupa yakasında da Bakırköy, Davutpaşa ve Cebeciköy’e kadar uzanan bir alanı kapsar. Bu ikinci harita, Melling’in kitabı için 1/100.000’e yakın bir ölçekte hazırlanmıştır.
1819 yılında yayımlanan bu planlar, İstanbul ve Boğaziçi yerleşmesinin XIX. yüzyılın başındaki niteliğini öğrenmemizi sağlayan en önemli belgeler olması yanında XVIII. yüzyıl sonu-XIX. yüzyıl başındaki kent yerleşiminin niteliğini, kentin silüetini değiştiren anıtsal yapıların dağılımını, yeni mahalleleri, yerleşim yerlerini ve Tanzimat’ın ilanı ile başlayacak olan kentsel değişmenin hemen öncesini de gösteren önemli bir kaynak teşkil etmektedir. Kauffer planı daha çizildiği andan itibaren diğer haritacıları derinden etkilemiş, hatta XIX. yüzyılda yayınlanan haritaların çıkış noktası olmuş, değişik boyutlarda, ufak tefek farklılıklarla birçok yayında kullanılmıştır. Mil cinsinden verilen eski ölçekler yerini modern ölçeklere bırakır.
KRMZ-53