[BAKÜ PETROLLERİ İLE İLGİLİ İLK KİTAP] Beynelmilel siyasette petrol. Mukaddime: Mehmed Emin Resûlzâde

MİR YAKUB MEHDİYEV, (Azerî diplomat, yazar, aydın), (1891-1952), Milli Azerbaycan Neşriyatı Serisi 9 / Orhaniye Matbaası, İstanbul, 1928.

Özgün kağıt kapağında, kapak kenarlarında hafif yıpranma mevcut, haricen temiz durumda, 21 x 14 cm, Osmanlıca, 83 sayfa. 

Bakü ve Azerbaycan petrolleri üzerine yazılmış ilk orijinal kaynak olması bakımından son derece önemli olan bu kitabın nadir ilk ve tek baskısı. 

Azerbaycan’ın Kızılordu tarafından işgali ve Azerbaycan Cumhuriyetine son verilmesi üzerine, başta Mehmed Emin Resulzâde olmak üzere Azerbaycan’ın ileri gelen aydın, tüccar, sermayedar ve siyasetçileri ülkeyi terk etmek zorunda kalarak Türkiye ve İran'a sığınmışlardır. Resulzâde 1928’de İstanbul’da “Milli Azerbaycan Neşriyatı” adlı bir yayınevi kurmuş ve sürgündeki Azerbaycanlıların sesini duyurabilmek, Türk ve Dünya kamuoyunu etkileyebilmek için yayınlar yapmıştır. Bu kitap, Milli Azerbaycan Neşriyatı’nın 9. yayını olarak basılmıştır. Orhaniye Matbaasi'nda 1928'de basılan bu kitap aslında “Azeri-Türk” mecmuasında yazar tarafından kaleme alınan makalelerin bir araya getirilmesiyle oluşmuştur. İlk makale 15 Ağustos 1928 tarihli sayıda yer almış, diğer makaleler onu takip etmiştir. Mehmed Emin Rasülzade’nin “Bir İki Söz” başlığı altında bir takdim yazısı da kaleme aldığı; “Beynelmilel Siyasette Petrol” eseri, Petrolün Cihan Harbindeki Rolü, Cenova Konferansında Azerbaycan, Lahey Konferansında Azerbaycan, İngiltere Amerika Rekabeti, Bolşeviklere Karşı Müşterek Bir Cephe, Neft Rekabetinin Tevellüd Ettiği Mahzurlar” bölümlerinden oluşmaktadır. Mehdiyev’in makalelerinden derlenerek oluşturulan eser, her şeyden önce, Rus işgaline karşı bir bir propaganda eseri hüviyetindedir, fakat Bakü ve Azerbaycan petrolleri konusunda yazılmış ilk derinlemesine eser olması açısından önemlidir. Metinde bir çok kaynağa dipnotlarda referans gösterilmiştir. Mehdiyev, dünya siyasetini ekonominin şekillendirdiği ve petrolün bu bağlamda en önemli faktör olduğunu söyler. 1. Dünya Savaşı için ne derece önem arz ettiğini ifade etmesinin yanında, geleceğe yönelik olarak da petrolün Dünya siyasetinde nasıl yön vereceğiyle ilgili öngörülerde bulunur. Ona göre kim dünya petrol rezervlerine hakim olursa dünyada en güçlü devlet o olacaktır. Mehdiyev, M. Fanning’e dayandırdığı bilgilerde, Azerbaycan petrollerinin Meksika ve İran petrollerinden çok, tahminen 8 milyon varillik bir kaynağa sahip olduğunu belirtmektedir.

-- Kafkasya Petrol Ekonomi Uluslararası ilişkiler