[CUMHURİYET AYDINLANMASININ MANİFESTOSU - İLK BASKI] Cumhuriyet Halk Fırkası - C. H. F. Halkevleri talimatnamesi: Umumî İdare Heyeti tarafından ihzar, umumî reislik divanınca kabul edilmiştir.

CUMHURİYET HALK FIRKASI, Hakimiyeti Milliye Matbaası, [Ankara], 1932.

Özgün karton kapağında, çok temiz durumda, 24 x 17 cm, 29 sayfa.

İlk kez Mustafa Kemal Atatürk'ün SCF'nin kapanmasının ardından 1930 yılında çıkmış olduğu yurt gezilerinde açılacağı duyurulan ve hemen ardından (2 yıl sonra) gelen bir takım başarılı icraatlerin ardından 1932 yılında açılan ve Cumhuriyet Aydınlanması'nın temelini oluşturan eğitim kurumları halkevlerinin manifestosu sayılabilecek ilk talimatnamesinin ilk baskısı.

"Mustafa Kemal Paşa, Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın 17 Kasım 1930'da kapatılmasından sonra üç aylık bir yurt gezisine çıkmıştır. Halkevlerinin kurulacağı da bu gezi sırasında kamuoyuna duyurulmuştur. Gezinin ilk bölümü tamamlandıktan sonra İstanbul’da gazetecilere Halkevlerinin kurulacağını söylemiş ve Halkevlerinin kurulması direktifini vermiştir (Akyol, 2008: 42). Bu gelişmeler üzerine dönemin Milli Eğitim Bakanı Reşit Galip tarafından bu konuda çalışan aydın ve eğitimcilere bir mektup yazılmış ve bir toplantı tertip edilmiştir. Bu toplantıya Reşit Galip, Şevket Süreyya Aydemir, Recep Peker, Vildan Aşir Savaşır ve Behçet Kemal Çağlar gibi isimler katılmıştır (Şahin, 2014: 10-11). Bu toplantıda halkevlerinin kuruluşu ile ilgili olarak nasıl bir yapılanmaya gidileceği konusu tartışılmıştır. 

Halkevlerinin kurulması sürecinde batılı ülkelerdeki halk eğitim kurumlarından Macaristan’daki Milli Kültür ve Uranyu Cemiyetleri, İşçi Jimanazları ve Çiftçi Dernekleri, Çekoslovakya’daki Mazarik Halk Eğitim Kurumu, İtalya’daki Dopolavaro, Almanya’daki Halk Kültür Teşkilatı ile İngiltere’deki Halk Terbiye Cemiyeti gibi benzer kurumlar incelenmiş ve ardından halkevlerinin ilk olarak İstanbul, Ankara, İzmir, başta olmak üzere 14 merkezde açılması kararlaştırılmıştır." (Doğan).

Talimatnâmenin içindeki maddeler aydınlanmanın belkemiğini oluşturacak fakat ömrü kısa sürecek olan halkevlerinin dönemindeki ruhu nasıl yansıttığına dair oldukça önemlidir.

Önsözden: "Fırkamız, rehberliğiyle kurtardığı vatanı siyasi, içtimai ve iktisadi derin ve sağlam temeller üzerinde yükseltmek karar ve azmindedir. Bu vadide milli mücadele yıllarından bugüne kadar memleket düşman istilasıdan siyasi, fikri, içtima'i ve iktisadi inkişafına mani zenciderden kurtulmuş. inkılap esasları dediğimiz milli yükselme imkan ve vasıtalarma kavuşmuş, ümran ve medeniyet yolunda zamn ve umumi şeraatin müsaadesine nisbetle tabii derecenin fevkinde yol almıştır. Bütün bu muvaffakiyetler son derece ehemmiyetli olmakla beraber bugün vasıl olduğumuz merhale, üzerinde bulunduğumuz yolun henüz başlangıcı demektir. Medeniyetçi ırklar ve mümtaz milletler için esasen bu yolun müntehası yoktur. Ve her kazanılan merhale yeni bir terakki ve tek'amül hedefinin yol başıdır. Sarfedilen ve edilecek gayretler hedefimizin yolunu kapıyan müşkülattan kurtulmağa değil, derinliğini ve genişliğini bildiğimiz müşkülatın bağrına doğru daha büyük ölçü ve hudutlarda atılmağa ve girmeğe matuf bulunuyor. Fırkamız Türk milletini medeniyet saflannda layık olduğu mevkiye, yani en yüksek mertebeye çıkaracağı davasındadır. Bu dava bize bugün içinde bulunduğumuz hakiki vaziyeti unutturamaz. Son iki üç asırlık siyasi ve içtimai düşüklük ve gerileme amillerinin milli hayat yürüyüşüne verdiği ağırlık ve bu müddet içinde başka milletlerin aldığı yol gözümüzün önündedir. Bu manzara bize nasil çalışmamız lazım geldiğini anlatır. Devlet, maddi imkkan ve vasıtalar dahilinde bütün gayretiyle mümkün olanı yapmaktadır. Fakat en naçiz görünen kuvvet ve mesai unsurlarını dahi ihmal etmeden bütün memleketi yeni bir mücadele ruhu...". 

-- Halkevleri Cumhuriyet Türkiyesi Atatürk Aydınlanma Aydın Entelijansiya Eğitim tarihi Anadolu Halkçılık

V4R10