[İSLAM DÜNYASININ İDEAL DEVLET'İ: ORTA DOĞU'NUN İLK ÜTOPYASI] Kitâb fî mabâdî ârâ' ahl al-madîna al-fâdhıla [i.e. İdeal devlet]

ABÛ-NASR MUHAMMAD B. MUHAMMAD EL-FARABİ [ALFARABIUS, (872-950), Matba'at as-Sa'âda, = Mısır, [AH 1334] = 1906.

Döneminin mor kağıt kaplı kapakları olan yeşil bez sırtlı cildinde, kapaklarda hafif soyulma mevcut, 118-123 sayfaları arası eksik, temiz, fakat eksik bir nüsha, 19x13 cm, Arapça, 128 sayfa.

"Risâlah fî ârâ' ahl al-madînah al-fâdhilah" olarak da bilinen bu ilk İslam ütopyasının Orta Doğu'da basılmış Arapça ilk baskısı (1895'te yapılmış Brill baskısında metnin Arapçası mevcuttur), 20. yüzyılın başlarında Mısır'da basılmıştır. Bazı kaynaklara göre, İslam dünyasının Altın Çağı'nda yazılan bu erken dönem İslami felsefi metin, Platon'un "Devlet" eserinin bir şerhidir.

Her şeyin evrensel Bir’e bağlı olduğuna inanan ve bu durumu her fırsatta belirten Farabi’nin nazarında devletin dayanağı evrenin düzenindedir. Tabiatı gereği mükemmelleşme ihtiyacı duyacak olan her insan bu ihtiyacını birçok kimsenin bir araya gelmesiyle giderecektir. Farabi için en önemli yapı taşı demokratik şehirdir ve onun “ideal devlet” dediğinden kastettiği şey örnek devlettir. Sözünü ettiği devlet hem saadeti elde etmeye yarayan hem de irade ile yapılacak işleri kontrol altına alarak sağlam zeminlere oturtabilen bir yapıya sahiptir. Farabi’nin nazarında ideal olmayan devlet saadet yerine koyulan şeyleri –miş gibi yaparak benimsemektedir. Öyle ki bu devlet yapısı saadet sanılan her şeyi kontrol altına alarak sanki vazgeçilmezmiş gibi ön planda tutmaktadır. İnsanın özgür iradesi ve seçimini rehber olarak aldığından dolayı gerçek mutluluk ideal devlette edinilecektir. İnsanların iyiliğe giden yolu, gerçek mutluluğa götüren adımları olan erdemler ancak ve ancak bu şehir içerisinde oluşacak toplumda yerine getirilebilecektir.

Farabi’nin devlet anlayışının kaynağını kendisinden önce yaşam sürmüş olan düşünürlerin fikirleriyle paralel görebiliriz. Ancak Farabi’nin içinde bulunduğu İslam kültürü ile uygun bir toplum yaşam kültürü geliştirmiş olması ise kaçınılmaz bir son olacaktır. “ElMedinetü’l-Fazıla” adlı eserinde mükemmel olan toplumu bir şehir devleti içerisinde görmüş olan Farabi, fizik ve metafizik âlem arasında köprü görevi gören insanı merkezine almış bir filozoftur. İnsanın merkezde olmasından dolayıdır ki oluşturacağı toplumun yaşam dünyası aynı zamanda yardımlaşmaların dünyası olacaktır. Klasik Yunan felsefesi ile İslâm’ı uzlaştırma yolunu izlemiş olan filozof, Platon ve Aristoteles’in kurmuş olduğu siyaset felsefesini İslâm’la bağdaştırmıştır. Böylelikle de kendisinden sonra gelen diğer filozofları kurmuş olduğu sistem ile etkilemiştir.

OCLC 257485540, 1035590553, 219242727, 715286152.

-- Ütopya Felsefe Orta Doğu İslam dünyası Arap literatürü