İstibdat, Meşrutiyet, Cumhuriyet devirlerinde 80 yıllık hâtıralarım [İTHAFLI-İMZALI]

CEMİL TOPUZLU, (1866-1958), Güven Basım ve Yayınevi, İstanbul, 1951.

Özgün karton kapağında, kapakta hafif solma ve lekenlenme mevcuttur, haricen temiz durumda, 20 x 14 cm, 294 sayfa,

Türkiye'de modern cerrahinin kurucusu hekim, yönetici ve İstanbul eski Belediye Başkanı Cemil Topuzlu'nun hatıralarının ilk baskısı. 

Topuzlu'dan "Çok kıymetli sanatkârımız Necmi Rıza Bey oğluma 4-4-955" ibaresiyle ses sanatçısı Necmi Rıza Ahıskan (1914-2001)'a imzalıdır.

Cemil Paşa 18 Mart 1866 tarihinde Üsküdar’ın Salacak mahallesinde dünyaya geldi. Babası İskeçeli Topuzlu oğullarından Yusuf Ziya Paşa’dır. Genç yaşta memuriyet hayatına atılmış, Kartal, Beykoz, Antalya kaymakamlıklarında ve bilâhare Anadolu ve Arabistan’da birçok mutasarrıflıklarda bulunmuştur. Annesi Siruzi-zade Kazasker Hacı Tahir Efendi’nin kızıdır.

Şam’a babasının yanına getirilerek Paşakapısı Askeri Rüştiye’sinden aldığı belge ile Şam Askeri Rüştiyesi’nin son sınıfına kaydedildi. Bir sene sonra okulu bitirdi. İstanbul’a döndüklerinde babası Cemil Paşa’yı Kuleli Askeri Tıbbiye İdadisine, kardeşi Nebil’i yeniden Mektebi Sultaniye, kız kardeşi Mukbile’yi ise Üsküdar Amerikan Kız Koleji’ne yazdırdı. Cemil Paşa, 1882’de on altı yaşında mezun oldu. Gülhane’deki Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriye’ye yazıldı. Burada anatomi hocası Mazhar ve Fizyoloji hocası Şakir paşaların asistanlığını yaptı. Cerrah olma konusunda her iki hocası ona ilham kaynağı oldu. Annesini genç yaşta verem hastalığından kaybettiği zaman hastalığa çare olmak üzere hekim olmaya karar verdiğini ifade eden Cemil Paşa 3 Eylül 1886’da 20 yaşında iken yüzbaşı rütbesiyle doktorluk diplomasını aldı. Diploma numarası 1101’dir. İlk görev yeri Sütlüce’deki Kumbarahane Hastanesi’dir. 11 Eylül 1887’de ihtisas için Paris’e gitti. Sen Lui Hastanesinde dönemin meşhur cerrahı Pean’ın yanında asistan olarak çalıştı.

27 Mayıs 1890 tarihinde ders aldığı hocalarının tavsiye mektupları ile İstanbul’a döndü. 27 Kasım 1890’da sağ kolağası oldu, hem tıp hem de askeri kariyerinde hızlı ilerledi. O dönemde Türkiye’de cerrah, cerrahiye ati hastalıklarla uğraşanlara bilhassa yaralara bakan tımarcılara denilmekteydi. Bunlardan ayırt edilmek isteyen Cemil Paşa Sıhhiye Reisi Hasip Paşa’ya başvurdu ve kendisine cerrah yerine operatör denilmesini rica etti. Bu isteği kabul edilerek tayin tezkeresine “operatör” yazıldı. Cemil Paşa böylece Osmanlı’da “operatör” unvanını alan ilk hekim oldu. Özellikle Pean’ın gönderdiği mektup Haydarpaşa Hastanesine operatör olarak atanmasında etkili oldu.

Cemil Paşa’nın Müşirlik rütbesi II. Meşrutiyetin ilanından sonra, uygulamaya konulan askeri rütbelerin düzenlenmesi hakkındaki kanun gereği Mirlivalığa indirildi. 16 Haziran 1910’da askerlikten emekli oldu. Liyakat ve sadakatine binaen 26 Haziran 1910 tarihinde Mirimiranlık (sivil paşalık) rütbesi verildi. Anılarında Sultan Reşat’ın hastalığını iyileştirdiği için bu rütbenin kendisine verildiğini belirtmektedir.

-- Anı Hatırat Cumhuriyet Türkiye'si Biyografi Aydın Toplum Tıp Bilim tarihi.