[TIP - HAVAS] Kitâb-ı Ebûbekir Nusret Efendi [Mâ-hazar - Mücerrebât-ı Nusret - Nusret Efendi mecmuası]. İstinsah eden ve bazı nüsha haşiyelerinde gördüğü ilaç isimlerini ekleyen: Hafız Ali b. Ebûbekir (İzâfi'l-Gafurü'l-Hakîr)

ÇANKAL-ZÂDE HOCA EBÛBEKİR NUSRET EFENDİ HARPUTÎ, (?-1794)'den istinsah eden ve bazı nüsha haşiyelerinde gördüğü ilaç isimlerini ekleyen: Hafız Ali b. Ebûbekir (İzâfi'l-Gafurü'l-Hakîr), El Yazması, [AH 1242] = 1826.

Döneminin ebrû kapaklı ve kahverengi bez sırtlı, Yahudi ebrûlu yan kağıt kullanılarak yapılmış cildinde, okunaklı ve silinme olmayan son derece temiz bir yazma nüsha, 23 x 16 cm, tamamı Osmanlıca, 45 varak, 90 sayfa (kurşun kalemle Arap rakamlarıyıla numaralandırılmış), yaklaşık yedi adet çizim şema. 

Nusret Efendi Mecmuası adıyla da anılan maddî - manevî hastalıklara karşı tedavi yolları ve ilaç terkipleri içeren, (bkz. Gönel) mukaddimesinde kendisinin doktor olmadığını, [bu kitabın yazımının] tıp ehlinin işine karışmak gibi algılanmamasını, sadece faydalı olmak amacıyla bu eseri yazdığını (Nusret, Mahazar: 2) nazik bir dille belirten ve aslen Sebk-i Hindî şairlerinden olarak ünlenmiş Nusret Efendi'nin, döneminin konjonktörüne uygun olarak bazı hastalıkların tedavisinde bilimsel yöntemlerin yanı sıra havasa dair bilgiler de içeren, ölümünden yaklaşık 40 yıl sonra siyah ve kırmızı mürekkeple istinsah edilen nadir yazmanın, hilal filigranlı, aharlanmış Avrupa kağıda harekeli nesih yazıyla kırmızı çerçeveli olarak yazılmış erken dönem bir nüshası.

"Ebubekir Nusret’in tıpla ve faydalı ilimlerle ilgili olan eseri, "Mücerrebât-ı Nusret, Nusret Efendi Mecmuası, Mâ-hazar fi't-tıb, Nusret Efendi Risâlesi" gibi isimlerle anılmaktadır. Yazma ve basma nüshalarının çok sayıda bulunması bu eserin çok beğenilip okunduğunun bir işaretidir. Muallim Nâci Osmanlı Şâirleri adlı eserinde Ebubekir Nusret için Tıbba dair meşhur "Nusret Efendi Risâlesi"nin sahibidir (Muallim Naci, 1986: 179). Bu eser, "Mâhazar fi’t-Tıbbu’r-rûhânî ve’l- Cismânî" adıyla ilki 1245/1829’da, ikincisi de 1301/1883 yılında olmak üzere iki defa olmak üzere ve "Risale-i Nusret Efendi" adıyla da üç defa (taşbaskı) olmak üzere İstanbul'da basılmıştır." (Karaburçak).

"Eserin ruhanî tıbba dair ilk bölümünde maddî ve mânevî ihtiyaçların karşılanmasına ve sıkıntıların giderilmesine imkân sağlayacağına inanılan âyetler, dualar, tılsım ve sihir formülleriyle vefkler; cismânî tıbba dair olan ikinci bölümde ise fizyolojik hastalıklar için çeşitli maddî nesnelerden ilâç formülleri gösterilmektedir" (Çağrıcı).

"Ebubekir Nusret, XVIII. yüzyıl şair ve nasirlerinden olup Harputludur. Yetiştiği çevrede Çankal-zâde adıyla bilinmektedir. Dağıstanî Ali Efendi ve Mustafa el-Bekrî-i Kudsî’den dersler almıştır. Nuruosmaniye Camii Kütüphanesinin üçüncü hafız-ı kütübüdür. Gençliğinde, İstanbul’a gitmeden önce İran, Bağdad ve Şam’da bulunmuştur. Daha sonra İstanbul’a giden Nusret’in otuz yıldan fazla bir süre burada oturduğu, Mâhazar adlı eserinin önsözünden anlaşılmaktadır. Hafız-ı kütüplük görevine devam ederken 1208/1794 tarihinde vefat eden Nusret’in ölümüne Surûrî tarih düşürmüştür. Mezarı Eyüp civarındaki Kaşgarî Dergâhındadır.

 Kaynaklarda Nusret’in üç dilde şiir yazdığı, Fars edebiyatına tam bir vukufu olduğu, talep edenlere Arapça ve Farsça öğrettiği ifade edilmektedir." (TEİS: Ahmet Yesevi Üniversitesi).

-- El yazması Tıp Tıp tarihi Bilim tarihi Havas Büyü Sihir Harput Elazığ ünlüleri Koleksiyon