[OSMANLICA AFİŞ] Beyannâme-i resmî: Askere gelmeyenlere ve askerden kaçanlara verilecek ağır cezalara dâir yayınlanmış Osmanlıca beyannâme-i resmî [resmî beyannâme]

Matbaa-yı Âmîre, [İstanbul], [c. 1914-1918].

Orijinal taş baskı Osmanlıca afiş, kat yerleri hassas, haricen oldukça temiz, 82 x 52 cm, Osmanlıca, tek yüzlü baskı.

1. Dünya Savaşı sırasındaki seferberlik döneminde zorunlu askerlik görevlerinden kaçan, asker olmak için teslim olmakta geç kalan zevât için döneminde Osmanlıca yayınlanmış ve muhtemelen kalabalık şehirler başta olmak üzere bilumûm yerlere ilgili duyuruyu yapömak için asılmış son derece nadir bir afiş. Afiş üzerinde altı maddede asker kaçaklarına dair cezalar açıklanmıştır. Askere gelinmeyen her gün için idam, ağır işlerde çalıştırılma ve kürek cezası verilmesi gibi cezâ kâideleri belirlenmiştir.

Belgenin transkripsiyonu:

Beyanname-i Resmi-Askere gelmeyenlere, askerden kaçanlara müşevviklere verilecek ağır cezalara dair.-

Askere davet olunmuş iken gelmeyenlere, kendilerine verilen askeri harekâtlardan kaçanlara ve askere gitmemek ve verilen askeri harekâtları yapmamak için teşvikatta bulunanlara  verilecek cezalara ve bakayada ve firarda kalanlara dair devletçe yeni bir kanun yapılıp ilan edildi. Bu kanunun ahkâmı aşağıya yazılmıştır. Bilâ-istisnâ herkesin bu hükümlere pek ziyâde dikkat etmesi ve tayîn olunan ağır cezalardan sakınması lazım geleceği ilan olunur.

1. Gerek bahriye gerek berr-i askerî harekâtlarından birine seferberlik dolayısıyla davet edilenler – şu ilân olunan kanunun kendisini davet edildiğini bildirdiği halde – çağrıldığı günün ertesi gününden itibaren onuncu günün nihayetine kadar kabul olunabilecek sahih mazereti olmaksızın davet edilen yerde veya vazife başında hazır bulunmazlarsa idam olunacaktır.
2. Seferberlikte askerlikten veya asker toplandığı yerden veyahut kendinin hal edildiği veya kıtadan vazifesine gönderilirken kaçanlar, kaçtıkları anlaşılacağı günün ertesi gününden itibaren yedinci günü nihayetine kadar kaçtığı yere dönmezse günlük idam olunacaktır. Bu yedi gün içinde dönenler kaçak olarak kaç gün geçirmişlerse askerlikten döndükten sonra her kaçaklık günü için bir ay ve nasıl olursa olsun kaçak iken tutulup getirilenler günlük her gün için iki ay ağır işlerde çalıştırılacaktır.
3. Yukarıda sayılan cürümlerin yapılmasını teşvik edenler veya bu cürümleri kolaylaştıranlar yahut nasıl olursa olsun teşvik edenler veya böyle cürümlerin yapılmasına yardım edenler beş seneye kadar kürek cezasına çarptırılacaktır.
4. Bu kanunun ilan edildiği tarihe kadar bakayada kalanlardan veya kaçak olanlardan (1) numaralı fıkradaki gösterilen mühlet zarfında yamalı oldukları veyahut en yakınında bulundukları ahz-ı asker şûbesine müracaat edenler affolunmuştur.
5. 1 ve 2 ve 4 numaralı fıkralarda sayılan cürümler, haller hakkında kanunca muamele yapılmak için verilmiş mühletler her yerde bu kanunun neşr –i ilân edildiği günden başlayacaktır.
6. Yukarıda sayılan cürümleri yapanlar hakkında Divan-ı Harpten verilmiş hükümlerin tasdiki ve tâyin olunan cezaların icrası selâhiyeti kolordu kumandanlarına veya aynı selâhiyeti haiz olan donanma kumandanlarına verilmiştir.

I. Dünya Savaşı'nda raporlara ve İsmet İnönü'nün beyanına göre Osmanlı ordusunda üç yüz bine yakın asker kaçağı bulunuyordu. Bu sayı savaşa katılan ülkeler arasında en fazla olanıydı. Asker kaçaklığının sebebi olarak uzun süren savaş, aile özlemi, ikmal yetersizliği ve açlık vb. sebeplerdi. Askerler en çok birliklerinde sevk edilirken kaçıyorlardı.Bazı kaçaklar giderken yanlarında silahlarını da götürüyordu. Askerden kaçanlar bir müddet sonra çeteler oluşturmuş, köylerde ve şehirlerde asayiş sorunlarına sebep olmuştur. Yerel yönetimler ve muhtarlardan oluşan şikayetler oldukça fazlaydı. Asker kaçaklarına idam da dahil olmak üzere yakalandıkları yerlerin yerel yönetimleri de ceza uygulayabilirdi. İdam cezaları nadiren affedilirdi. Bazı vak'alarda idam mangasında bulunan bazı askerler ertesi gün görevlerinden kaçabiliyordu. Asker kaçaklığı Birinci Dünya Savaşı ve İstiklâl Savaşı sırasında ordunun ve Anadolu'nun en büyük sorunlarından biridir.

s1-41