Hâkimiyet-i Milliye ve Hilâfet-i İslâmiye
HOCA HALİL HULKİ [AYDIN], (Siirt Mebusu), (1869-1940), HOCA EL-HAC İLYAS SAMİ [MUŞ], (Muş Mebusu), (1881-1945), HOCA MEHMED RASİH [KAPLAN], (1883-1952), Yenigün Matbaası, Ankara, [AH 1341] = 1925.
Karahisar Sahip mebusu hoca İsmail Şükrü Efendi'nin Hilâfet meselesine dair neşrettiği "Hilâfet-i İslâmiye ve Büyük Millet Meclisi” adlı risalesine reddiye olarak kaleme alınan bu kitapçığın çok nadir ilk ve tek baskısı.
Özgün kağıt kapağında, temiz durumda, 21 x 15 cm, Osmanlıca, 37 sayfa.
Afyonkarahisar eşrâfından ulemâdan Mehmet İzzet Efendi’nin oğlu, tam isiyle İsmail Şükrü Çelikalay Efendi (1876-1950) olan yazar Afyonkarahisar'da Kurtuluş Savaşı sırasındaki meşhur konuşmasıyla bilinmektedir. Saltanat kaldırıldıktan sonra yaptığı açıklamada İslamiyet’te “saltanat” bulunmadığı için bu makamı kaldırdıklarını
söylese de Mustafa Kemal Paşa’nın, TBMM’nin dağılarak yeni seçimlere gidilmesi konusunda kamuoyu yoklamasında bulunmak üzere Batı Anadolu gezisine çıktığı günün ertesi, 15 Ocak 1923’te “Hilâfet-i İslâmiye ve Büyük Millet Meclisi” adlı bir risale yayınlatarak Meclis’te dağıtılmasını sağladı. Söz konusu risale mecliste büyük tartışmalara neden oldu. Yirmi sekiz sayfalık hacim olarak küçük fakat içeriği açısından fırtınalar koparacak olan bu risalenin Mustafa Kemal Paşa'nın Batı Anadolu gezisinin ertesi gününe rastlaması dikkat çekiciydi. Her ne kadar kitapçığın üzerinde yazarının
ismi gözükmüyorsa da "mukaddimesi"nin sonunda "TBMM Azasından Karahisar-ı Sahip Mebusu Hoca Şükrü" imzası yer almaktaydı. Eser Ali Şükrü Matbaası'nda basılmıştı.
Eserin "mukaddimesinde", 1 Kasım kararının Türkiye’de ve İslam âleminde büyük etkiler yarattığı ve Müslüman kamuoyunda tereddütler meydana getirdiğini belirten İsmail Şükrü Efendi, bu duruma birtakım yayınların ve bazı kişilerin açıklamalarının sebep olduğunu yazmaktaydı. Eserin bir özeti niteliğinde ki "mukaddimede"; "Halife meclisin,
meclis halifenindir" diyen İsmail Şükrü Efendi, bu konuda yalnız olmadığını ve bazı "ulemayı kiram arkadaşlarıyla birlikte" düşündüklerini yayınladıklarını yazmaktaydı. Adını anmadığı yazar arkadaşlarının gerçekten varlığından mı, yoksa kitapçıkta yer alan görüşlerin sorumluluğunu tek başına taşımaktan çekindiğinden mi bu risale imzasız olarak yayınlanmıştı bilinmese de her şey bir yana, söz konusu eser sonuçta İsmail Şükrü Efendi’ye mal edildi. İsmail Şükrü Efendi’nin risalesine karşı gerekli önlemler alındı.
İsmail Şükrü Efendi’nin "Hilâfet-i İslâmiye ve Büyük Millet Meclisi” risalesine karşı alınan önlemlerden biri de, bu risaleye karşı yazılmış olan “Hilâfet ve Hâkimiyet-i Milliye” adlı risaledir. Bu risale İslam dini esaslarını açıklayıcı nitelikte olup, hilafet makamının hukuksal statüsünü ortaya koymaktaydı. Adı geçen risale, otuz makaleyi kapsayan beş kısımdan ve iki yüz otuz dokuz sayfadan oluşmaktaydı. Bu makalelerden bazıları Ziya Gökalp, Falih Rıfkı, Celal Nuri, Ahmet Emin, Hoca Rasih Efendi, Ağaoğlu Ahmet ve Yunus Nadi Bey’e aitti. Fakat bu risale de İsmail Şükrü Efendi’ye doğrudan doğruya karşılık veren tek yazı, F. C. imzalı ve “Hoca Şükrü Efendi’ye Cevap” başlıklı yirmi dördüncü makale idi. İsmail Şükrü Efendi’nin risalesinin sekizinci ve yirmi altıncı sayfalarından alıntılar yapan yazar, bu alıntılardan hareketle Şükrü Efendi’nin TBMM’nce o vakte kadar alınan kararları gayri meşru saydığını ileri sürmekteydi.
Özege 6650.; TBTK 12270.;
-- Osmanlı / Cumhuriyet Türkiyesi tarihi Hilâfet sorunu Halifelik Saltanat Gazi Mustafa Kemal Atatürk Ulema Reddiye
v2r6