[YOL MÜKELLEFİYETİ VERGİSİ - ATATÜRK] Osmanlıca Yol Mükellefiyeti Hakkında Kanun, fî 4 Şubat 1341. DAHİLİYE VEKÂLETİ, Ankara, 1925

Osmanlıca Yol Mükellefiyeti Hakkında Kanun, fî 4 Şubat 1341. DAHİLİYE VEKÂLETİ, Ankara, 1925.

Özgün kağıt kapağında, 2 sayfa. 28,5x21 cm, Osmanlıca. Cumhuriyet'in ilk yıllarında uygulanan vergilerden birisi Yol Mükellefiyeti Kanunu adı altında 19 Ocak 1925 tarihinde uygulamaya geçirilen Yol Vergisidir. Yol Mükellefiyeti Kanunu TBMM’de kabul edildi (19 Ocak 1925).

Cumhuriyet ilan edildiğinde, ulusal sınırları içinde 13,900 km'si stabilize şose, 4,450 km'si toprak olmak üzere toplam 18,350 km'lik bir yol ağı ve 94 köprü vardı. 1925 senesinde kabul edilen yol mükellefiyeti kanuna göre,

Madde 1: Ülke topraklarında oturan 18-60 yaş arasındaki bütün erkekler yol yükümlülüğüne tabidir,yani yol yapımında çalışacaklardır. Ancak,sakatlıklarını raporla belgeleyebilenler, öğrenciler ve silah altında bulunan ordu ve jandarma mensupları bu yükümlülükten muaftır. Ayrıca hayatta 6 çocuğu bulunanlar da bu yükümlülükten muaftırlar.

Madde 2: Yükümlülük yılda 6 günden az ve 12 günden çok olmamak üzere,il genel meclislerince belirlenir. Bir günlük süre ortalama bir işçinin iş görebileceği kadardır. İllerde bedenen çalışmaların başlama ve bitiş saatleri il genel meclisleri tarafından belirlenir.

Madde 3: Yükümlülük esas olarak yerel yolları,yani devlet yolları dışında kalan yolları kapsamakta, ancak il meclislerinin isteği üzerine yükümlüler devlet yollarında çalıştırılabilirler.

Madde 4-Madde 5: Çalışmak durumunda olan yükümlü oturduğu yerden en fazla 8 saat uzaklıktaki bir yol işinde çalıştırılabilir. Şayet yapılmakta olan yollar 8 saatten uzaktaysa köylerde oturanlar il genel meclisi kararı ile nahiye yollarında çalıştırılabilir.

Madde 6: Bu yükümlülük nakdi olarak da yerine getirilebilir.Yükümlülüğünü nakdi olarak yerine getirmek isteyenler her yıl yerel işçi ücretini aşmamak üzere belirlenecek aylarda bu yükümlülüklerini iki taksit halinde ödeyebilirler.

Madde 7: Belirlenen yükümlükleri bedenen yada nakdi olarak yerine getirmek isteyenlerin isimleri muhtar ve ihtiyar meclisi tarafından her yılın Aralık ayı başından Ocak ayı sonuna kadar il genel meclisine bildirilir.Şubat ayı içerisinde de alınır.

Madde 14: Yol bedeli nakdisi muhtar ve ihtiyar heyeti veya özel idarelerce görevlendirilen memurlar tarafından makbuz karşılığı toplanır ve bu makbuzlar ait olduğu sandığa iletilir. 

Madde 15: Muhtar ve ihtiyar heyetine,toplanacak paranın yüzde ellisini toplamaları halinde ,topladıkları paranın yüzde ikisi, yetmişbeşi toplandığında yüzde üç, yetmişbeşinden üstü toplandığında yüzde beşi ikramiye olarak verilir.

Madde 17: Yükümlülüğünü yerine getirmekten kaçınanlar,mühendis tarafindan yetkiliye yazılı dilekçeyle bildirileceği ve bu hükümde mükellefler zorla ve gerekli durumda jandarma denetiminde çalıştırılacağı belirtilmektedir.

Yirmiüç maddeden oluşan Yol Mükellefiyeti Kanunu daha çok zorunlu yol çalışmasını getiren yasa olarak anılmaktadır. Bu durum meclis tartışmalarında özellikle vurgulanmıştır.Böylece, hazırlanan kanunun öngördüğü yol parasü ödeyebileceklerin sayısı bu dönemde çok az olduğu için Anadolu halkının büyük çoğunluğu yükümlülüklerini yollarda çalışarak yerine getirmiştir.

Yasa 1950'li yıllara kadar uygulanmıştır.

-- Cumhuriyet Türkiyesi Mustafa Kemal Atatürk (1881-1938) Kanun

EUP151